Demans yahut bir öteki ismiyle bunama, olağan yaşlanmanın sonuçlarının ötesinde bilişsel fonksiyonun bozulması olarak tanımlanıyor. Bunama, Dünya Sıhhat Örgütü’ne  (DSÖ) nazaran, tüm dünyada yaşlı beşerler ortasında engelliliğin ve bağımlılığın ana nedenlerinden biri olarak görülüyor.

DSÖ, bunamanın dünya çapında yaklaşık 50 milyon insanı etkilediğini ve bu sayının 10 yıl içinde 82 milyona ve 30 yııl içinde 152 milyona çıkacağını belirtiyor. 60 yaşın üzerindeki genel nüfusun yüzde 5 ila 8’inin bir çeşit bunama yaşadığı kestirim edilmektedir.

Birçok durumda, nörodejeneratif hastalıklar (sinir hücrelerinin kaybına yol açan) ilerleyici, yavaş ve sinsidir. Şu anda bir tedavi olmamasına karşın, erken teşhis çok değerlidir. Ne kadar erken teşhis edilirse, tesirlerini azaltan ve ilerlemesini yavaşlatan tedavilerin aktifliği o kadar büyük olur.

Bu nedenle en kısa müddette doktora gidebilmek için en erken belirtilerinin ne olduğunu bilmek iyi olacaktır.

BUNAMAYA BAĞLI BİRÇOK HASTALIK ORTAYA ÇIKABİLİYOR

Her şeyden evvel, bunama yahut demans teriminin, her biri farklı bir başlangıç ​​resmine sahip birçok hastalığı kapsadığını bilmek kıymetlidir. Bu hastalıklardan en yaygın olanı, olayların yüzde 60-70’ini oluşturan Alzheimer’dır.

Öte yandan bunama kavramı, bu hastalıkların hastaların artık olağan hayatlarını sürdüremeyecekleri kadar şiddetli bilişsel bir değişikliğe neden olduğu, toplumsal ömürlerinde kısıtlamalara neden olduğu sorunun ileri durumu için kullanılır.

Şu anda nörolojide bunama yahut demans teşhisinden birden fazla vakit kaçınılmasının nedeni budur. Sorunun erken evreleri, hafif bilişsel bozukluk olarak bilinir. Kişinin olağan bilişe sahip olmadığı lakin tıpkı vakitte günlük hayatındaki karmaşık aktivitelerinde ilgili bir kısıtlamaya maruz kalmadığı devir manasına gelir.

EN YAYGIN ERKEN BELİRTİLER

Dikkat edilmesi gereken ikaz işaretleri, hastanın evvelki fonksiyonellik seviyesine nazaran bir kayıpa olması ve kişinin geçmişi ve kendine has özellikleri dikkate alındığında farklı olmasıdır.

Birinci belirtilerin her vakit bilişsel fonksiyonları (hafıza, lisan yahut görsel-uzaysal yetenek bozukluğu) etkilediği düşünülse de, her durumda durum bu türlü değildir. Bazen belirtiler motor yahut davranış bozuklukları olarak da ortaya çıkar.

İşte bunamanın erken evrelerinde en sık görülenden en az görülene yanlışsız sıralanan yaygın belirtilerden kimileri:

Hafıza Problemleri

Her şeyden evvel Alzheimer ile alakalı en yaygın semptomdur ve daha evvel de belirttiğimiz üzere tüm nörodejeneratif hastalık olaylarının yaklaşık üçte ikisini oluşturur.

Son günlük olayların anıları temel olarak etkilenir. Kişi, konuşmaları tekrarlar, verdiği kelamları unutur, objeleri nereye bıraktığını bilemez vb. Ayrıyeten kolay meseleleri çözmekte (basit bir matematik hesabı gibi) yahut kolay ya da tanıdık işleri tamamlamakta zorlanır. Bu aksilikler giderek artar.

Karışıklıklar

Bir öbür sık ​​görülen semptom, vakit ve yerde baş karışıklığıdır. Elbette hafıza problemleriyle yakından ilgili bir sıkıntıdır, zira örneğin hangi gün olduğunu belirleyememek yahut sık sık ziyaret edilen bir yere yürüyerek yahut otomobille gitmekte zorluk çekmektir. Ekseriyetle hastanın kendisi bunların farkında değildir.

Lisan Bozuklukları

Sık görülen lisan bozuklukları, birtakım sözleri farklı sözlerle değiştirmek ve kendini tabir ederken söz bulamama yahut daima yanlışlı kullanmaktır. Bu hem konuşurken hem de yazarken olabilir. Birebir vakitte Alzheimer hastaları ortasında yaygın bir erken semptomdur. Örneğin; ‘kalem’ yerine ‘yazı çubuğu’ üzere kullanımlar yapılabilir.

Davranış yahut Kişilikteki Değişiklikler

Bilişsel bozulmaya dayalı olarak, o vakte kadar utangaç yahut dürtüsel  olmayan beşerler, bunama başlangıcının akabinde bu hislere kapılabilirler.Tam karşıtı de yaşanabilir. Hayatları boyunca açık ve dışa dönük olan hastalar daha kayıtsız, utangaç ve sessiz haller sergilemeye başlayabilirler. Frontotemporal dejenerasyonu olan hastalarda en sık görülen semptom budur.

Motor Bozukluklar

Bunlar, Alzheimer’den sonra yetişkinlerde bunamanın ikinci önde gelen nedeni olan vasküler bunama yaşayan hastalarda en sık görülen erken belirtilerdir.

Motor bozukluklar, yürüme şeklinizdeki değişikliklerden, hareketleri gerçekleştirmede zorluklardan ve hatta Parkinson’un neden olduğu titremelerden oluşabilir.

Bu hastalık bazen, kas güçsüzlüğü yahut bedenin bir tarafında süreksiz felç üzere inmeye benzeri ani, süratle berbatlaşan semptomlara neden olur.

Sanrılar ve Halüsinasyonlar

Delüzyonel bozukluklar ve görsel halüsinasyonlar Lewy cisimcikli demansın birinci belirtileri olabilir. Lewy cisimcikli demansı, üçüncü en yaygın nedeni bunama nedenidir. Bu hastalık, 2014 yılında ölen dünyaca ünlü aktör Robin Williams’ın sonra son yıllarda daha iyi bilinir hale geldi.

Bu hastalığın öteki mümkün erken ikaz işaretleri, uyku bozuklukları, uyuşukluk devirleri, fizikî hareketlerin yavaşlaması, tekrarlayan düşmeler yahut bayılmadır. Semptomların çeşitliliği ve nedenlerin çokluğu, teşhisin gecikmesine neden olabilir.Ancak altmış yaşın üzerindeki birine yakın bireyler bu belirtilerden kimilerini tespit ederse, geçmelerine müsaade vermemelidirler: doktora ne kadar erken başvururlarsa, hastanın iyi bir ömür kalitesini daha uzun müddet sürdürme talihi o kadar artar.

Ensonhaber